مقدمه‌ای جامع و کوتاه درباره هوش مصنوعی (AI)

تا چند سال پیش، ادعا کردند که امکان فکر و عمل مشابه انسان برای کامپیوترها در آینده غیرممکن و تخیلی به نظر می‌رسد. اما در سال ۲۰۲۳، کامپیوترها با هوش مصنوعی خود، انسان را شگفت زده کردند و قادر به انجام وظایف به شکلی مشابه انسان هستند. این حوزه امروزه نقش مهمی در زندگی ما دارد. به هر حال ممکن است این سوالات ذهن شما را مشغول کند که AI به چه معناست و چگونه عمل می‌کند؟ چه کاربردهایی در زندگی روزمره ما دارد؟ آیا محدود به دامنه کامپیوترهاست یا می‌تواند امورات گسترده‌تری را پوشش دهد؟

هوش مصنوعی یا (AI) چیست؟

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا AI) یک حوزه از علوم کامپیوتر است که به کمک الگوریتم‌ها و مدل‌های ریاضی برای ساختن سیستم‌های کامپیوتری با هوش مشابه انسان می‌پردازد. هدف اصلی این هوش این است که ماشین‌ها و کامپیوترها را به گونه‌ای طراحی کند که بتوانند وظایف ذهنی را مانند یادگیری، استنتاج، تفکر، تشخیص الگو و حل مسائل را انجام دهند؛ قابلیت هایی مشابه انسان!

به طور کلی دو شاخه اصلی در AI وجود دارد: هوش مصنوعی ضعیف (Narrow AI یا Weak AI) و هوش مصنوعی قوی (General AI یا Strong AI).

هوش مصنوعی ضعیف (Weak AI):

• این نوع هوش به طور محدود در حوزه‌های خاصی مثل ترجمه متون، تشخیص صورت، معرفی محصولات و یا بازی‌های کامپیوتری استفاده می‌شود.
• این سیستم‌ ضعیف، توانایی انجام وظایف خاصی را دارند؛ اما به تعداد و انواع محدودی از وظایف محدود می‌شوند. به زبان دیگر می‌توان گفت که AI ضعیف، توانایی و عملکردهای محدودی را از خود بروز می‌دهد!

هوش مصنوعی قوی (Strong AI):

• این نوع هوش به شکلی طراحی شده است که یک ماشین یا کامپیوتر را با هوش مشابه انسان طراحی کند.
• سیستم‌های قوی AI قادر به انجام وظایف متنوع و گسترده ای هستند و از جمله توانایی های آن می توان به یادگیری از تجربه و انجام وظایف جدید به صورت خودکار اشاره کرد.

استفاده از AI به طور گسترده در زمینه‌های مختلف از جمله پزشکی، مهندسی، تجارت، خدمات مالی، خودروسازی و امور روزمره‌ی افراد جامعه مورد استفاده قرار گرفته است. هوش مصنوعی به حدی پیشرفت کرده که ما در هر جای زندگی می‌توانیم ردپایی از آن را ببینیم. اینگونه که مشخص است نقش آن در زندگی به حدی بیشتر خواهد شد که در ذهن ما قابل تصور نباشد!

AI به عنوان مهم‌ترین تکنولوژی آینده شناخته می‌شود و چندین سناریو برای توسعه آن مطرح شده است. انتظار می‌رود که در تولید محتوا یا ارائه راه‌حل‌های جدید، رویکردهای خلاقانه‌تری به‌کار گرفته شود؛ به عنوان مثال، شبکه‌های مولد رقابتی، الگوریتم‌ها و تولید زبان طبیعی می‌توانند تصاویر، آثار هنری، موسیقی یا متن واقع‌گرایانه‌ای تولید کنند.

ماشین لرنینگ و دیپ لرنینگ؛ دو پایه مهم هوش مصنوعی

دو ارکان حیاتی در حوزه هوش مصنوعی، با عناوین ماشین لرنینگ و دیپ لرنینگ، وجود دارد. اگرچه این دو تفاوت‌های بسیاری دارند؛ اما در اغلب مواقع از آن‌ها به جای یکدیگر استفاده می‌شود. ماهیت و عملکرد آن‌ها در موارد مختلف، دلیل تفاوت این دو بخش مهم هوش مصنوعی را نشان می‌دهد. در ادامه، به تعریف این دو عنصر حیاتی می‌پردازیم.

ماشین لرنینگ چیست؟

ماشین لرنینگ یا یادگیری ماشین، یکی از کاربردی‌ترین بخش های آن است که به سیستم‌ها این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به برنامه‌ریزی از تجربیات خود، یاد بگیرند و پیشرفت کنند. این برنامه‌ها به برنامه‌های کامپیوتری متمرکز هستند و از داده‌ها برای یادگیری و پیشرفت خود بهره می‌برند.

حوزه یادگیری ماشین، با بسیاری از زمینه‌ها از جمله AI اشتراک دارد و هدف اصلی آن این است که توانمندی کامپیوترها را در یادگیری مستقل و بدون دخالت انسان تقویت کند. این حوزه تمرکز اصلی خود را بر روی فرآیند یادگیری قرار داده و با بهره‌گیری از مهارت‌ها، دانش و تجربه، مفاهیم مفیدی از داده‌های تاریخی را ترکیب می‌کند. انواع مختلفی از ماشین لرنینگ وجود دارد که تنوع زیاد آن از زمینه‌های تحصیلی تا تکنیک‌های خاص را شامل می‌شود.

دیپ لرنینگ چیست؟

دیپ لرنینگ، یک نوع الگوریتم ماشین لرنینگ و یک زیر مجموعه از هوش مصنوعی است که داده‌های ورودی را به عنوان مدل‌های شبکه عصبی انسان درآورده و اجرا می‌کند. این مدل‌ها از اصول علم بیولوژی کپی‌شده‌اند و دارای لایه‌های متعددی هستند که ممکن است ورودی یا خروجی باشند و هر کدام وظایف خاصی را انجام دهند. این لایه‌ها عملیات پردازش داده‌ها را در سطوح مختلفی انجام می‌دهند، این مکانیسم باعث یادگیری عمیق‌تر الگوهای مورد نظر می‌شود. به بیان دیگر؛ هدف دیپ لرنینگ، تقلید از مغز انسان برای پردازش داده و تشخیص الگو است.

شرکت‌هایی که بر AI تمرکز دارند، با استفاده از دیپ لرنینگ و الگوریتم‌هایشان نیاز به مداخله انسانی و نظارت انسان را به حداقل می‌رسانند. الگوریتم‌های موجود در دیپ لرنینگ، ویژگی‌های خودکار بیشتری نسبت به ماشین لرنینگ دارند و این به این معناست که این الگوریتم‌ها قابلیت پردازش داده‌های بزرگتری را دارند. علاوه بر این، یادگیری عمیق در پردازش داده‌های غیرساختاری خام (از جمله تصاویر و متون)، توانایی بالایی دارد. این سیستم، نوع داده‌ها را به وسیله ویژگی‌های سلسله‌مراتبی که دارد، با دقت و سرعت بیشتری طبقه‌بندی می‌کند.

پرسش و پاسخ متداول در رابطه با هوش مصنوعی (AI):

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا AI) یک حوزه از علوم کامپیوتر است. این حوزه به کمک الگوریتم‌ها و مدل‌های ریاضی، سیستم‌های کامپیوتری با هوش مشابه انسان را خواهد ساخت.

ادغام هوش مصنوعی با هوش انسانی ممکن است؟

ادغام بیشتر این هوش با هوش انسانی است که می‌تواند توانایی‌های انسانی را بهبود بخشد؛ به عنوان مثال، روابط مغز و کامپیوتر، پردازش زبان طبیعی و بینایی ماشین می‌توانند ارتباطات، یادگیری و ادراک انسان را تقویت کنند.

هدف نهایی افراد فعال در حوزه هوش مصنوعی چیست؟

هدف نهایی افراد فعال در این حوزه، دستیابی به هوش مصنوعی قوی یا همان ماشینی است که در تمام فعالیت‌ها قابلیت‌های فکری انسان را به کار گیرد. این به معنای ایجاد ربات‌های خودآگاه و پیشرفته است که ممکن است در آینده ای نزدیک یا دور، بخشی از واقعیت شود. این چنین تحولات، اگرچه توسط برخی تخصصی‌ترین متخصصان OpenAI  تا سال ۱۳ سال آینده پیش‌بینی شده است، اما اکثر متخصصان زمانی به مدت ۵۰ سال برای رسیدن به این سطح از پیشرفت را مطرح کرده‌اند.